mohammad rafi

મોહમ્મદ રફી અને ગુજરાતી ગીત?

ઉમાશંકર જોશીની આ પંક્તિઓ આપણને ખૂબ પ્રિય છે. આજે જ્યારે ગુજરાતી ભાષાના ભવિષ્યની ચિંતા થઈ રહી છે ત્યારે એ વાતનો ગર્વ પણ લેવો જોઈએ કે આપણી ભાષામાં જે તાકાત છે એનો સ્વીકાર મોહમ્મદ રફી જેવા મહાન ગાયકે પણ કર્યો છે. તેમણે જે લગનથી ગુજરાતી ગીતો ગાયાં છે એ ધન્યવાદને પાત્ર છે. આ ગીતો સાંભળ્યા પછી આપણને એમ જ થાય કે. . .

    આજે તમારી સમક્ષ રફીસાહેબે ગાયેલાં ગુજરાતી ગીતોની યાદી રજૂ કરું છું.

૧૯૬૦, ફિલ્મ : મેંદી રંગ લાગ્યો
લતા મંગેશકર સાથે, સંગીતકાર : અવિનાશ વ્યાસ
‘નયન ચકચૂર છે, મન આતુર છે...’

૧૯૬૧, ફિલ્મ : ચુંદડી અને ચોખા
સમૂહગીત, સંગીતકાર : અવિનાશ વ્યાસ
‘આંખ મારી... એક રાત માટે...’
અને આ જ ફિલ્મનું બીજું ગીત
‘મુબારક તમને એ રૂપિયાની...’

૧૯૬૧,  ફિલ્મ : ઘર દીવડી
સુમન કલ્યાણપુર અને સાથીઓ સાથે, સંગીતકાર : અવિનાશ વ્યાસ
‘એક બાજુ નર, બીજી બાજુ ખર...’
અને આ જ ફિલ્મમાં સુમન કલ્યાણપુર સાથે
‘એ... એ... લપસી, અરે બહુ ઠસ્સામાં ઠસી...’
અને આ જ ફિલ્મમાં સુમન

કલ્યાણપુર અને સાથીઓ સાથે
‘એક બાજુ ધોતી અને બીજી બાજુ સાડી...’

૧૯૬૩,  ફિલ્મ : સત્યવાન સાવિત્રી
સંગીતકાર : દિલીપ ધોળકિયા

‘મન મૂંઝારો થાય, મીઠડી નજર્યું લાગી...’
અને આ જ ફિલ્મમાં લતા મંગેશકર સાથે ગાયેલાં બે ડ્યુએટ ગીતો
‘આવી રસીલી ચાંદની, વન-વગડો રેલાવતી...’
‘ઓ નાહોલિયા રે...’

૧૯૬૪, ફિલ્મ : રમત રમાડે રામ
સંગીતકાર : અવિનાશ વ્યાસ
‘રોજ પ્રભાતે... આ તો રમત રમાડે રામ...’

૧૯૬૬,  ફિલ્મ : મોટી બા
સંગીતકાર : વસંત દેસાઈ
‘લખ્યા લલાટે લેખ...’

૧૯૬૭,  ફિલ્મ : મોટા ઘરની દીકરી જેનું બીજું નામ હતું સ્નેહબંધન
સંગીતકાર : દિલીપ ધોળ

‘મિલનના દીપક સૌ બુઝાઈ
ગયા છે...’

૧૯૬૮,  ફિલ્મ : લીલુડી ધરતી
સંગીતકાર : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
‘અધવચ્ચ ફાટ્યો ડુંગરો, સૂરજ પોઢી ગયો...’

૧૯૬૯,  ફિલ્મ : વિધિના લેખ
સંગીતકાર : સુરેશકુમાર
‘વિધિએ લખેલી વાત કોઈએ ન જાણી...’

અને આ જ ફિલ્મમાં રવિબાળા સાથે ગાયેલું

‘મારા પાતળિયા આજ, મને કેડ
કાંટો વાગ્યો...’

૧૯૭૬, ફિલ્મ : સતી જસમા ઓડણ
સંગીતકાર : મહેશ-નરેશ
‘દેવોમાં તું મહાદેવ, તારો મહિમા અપરંપાર...’

૧૯૭૭,  ફિલ્મ : ચંદુ જમાદાર
ઉષા મંગેશકર સાથે, સંગીતકાર : સુશીલકુમાર
‘ચીતડાની ચાંદનીમાં આવો રમવા...’
અને આ જ ફિલ્મમાં ઉષા મંગેશકર અને સાથીઓ સાથે
‘કે સાયબા મારા, પહેરી અંગરખું ખાખી...’

૧૯૭૭,  ફિલ્મ : જનમ-જનમના સાથી
આરતી મુખરજી અને અનુરાધા પૌડવાલ સાથે સમૂહગીત,

સંગીતકાર : બપ્પી લાહિરી
‘હે ગિરધારી તારી ગલી આવ્યા,
જય જય ગોપાલ બોલો...’
અને આ જ ફિલ્મમાં ઉષા મંગેશકર સાથે
‘ઓ ગોપાલ ભૈયા, તને તારો
મીત પોકારે...’

૧૯૭૮,  ફિલ્મ : પિયરવાટ

સંગીતકાર : નવીન કંથારિયા
‘કંધોતર દીકરાની મોંઘી જનેતા,
આજ અધવચમાં હડદોલા ખાય...’

૧૯૭૯,  ફિલ્મ : રજપૂતાણી

અનુરાધા પૌડવાલ સાથે, સંગીતકાર : સુરેશકુમાર
‘નેણ ક્યારે મળે, હું ન જાણું...’

ફિલ્મ : જે પીડ પરાઈ જાણે રે
સંગીતકાર : વનરાજ ભાટિયા
‘નજર તમારી વીંધી અમારા જિગરને...’
આ ફિલ્મ અધૂરી જ રહી, રિલીઝ
નથી થઈ.

    ફિલ્મ ‘જય શ્રીરામ’ની બુકલેટમાં મોહમ્મદ રફીનું નામ છે, પણ આ ગીતની કોઈ માહિતી મળતી નથી.

એ ઉપરાંત તેમણે ગાયેલાં ગેરફિલ્મી ત્રણ ગીતો...

‘કહું છું જવાનીને પાછી વળી જા...’

કવિ : અવિનાશ વ્યાસ

‘ભૂલેચૂકે મળે તો મુલાકાત માગશું...’
કવિ : અમીન આઝાદ

‘દિવસો જુદાઈના જાય છે...’
ગઝલકાર : ગની દહીંવાલા

સંગીતકાર : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

    અચાનક રસ્તામાં વર્ષો પછી સ્કૂલનો એક મિત્ર મળી જાય અને તેની સાથે ભૂતકાળનાં અનેક સ્મરણો તાજાં થઈ જાય એવી આ વાત છે. વર્ષો પછી આ ગીતોની યાદી બનાવતાં હું પણ અતીતના એ દિવસોમાં ખોવાઈ ગયો. આજે સ્મરણોની ધૂળ ખંખેરતાં આ ગીતો ફરી પાછાં હાથવગાં થયાં છે એનો આપણને સૌને આનંદ છે.
    મોહમ્મદ રફી વિશે ઘણાંય સંસ્મરણો ફિલ્મજગતની હસ્તીઓ પાસેથી જાણવા મળ્યાં છે, પણ એ ફરી કોઈ વખત. હવે પછીના લેખમાં રફીસાહેબની કારકર્દિીનો બીજો તબક્કો જેમાં કિશોરકુમારની ગાયકીને કારણે જે હલચલ મચી ગઈ હતી એની વાતો યાદ કરીશું.

n  ગજ્જર નીલેશ